تاريخچه كشف ويتامين ها و شناخت هرچه بيشتر آنها

ويتامين ها تاريخچه اي طولاني دارند .در دوران باستان و پس از آن كه انسان ها در يك جا ساكن شدند و كشاورزي را آغاز كردند،دريافتند كه غذاهاي گوناگون بر سلامتي انسان اثر مي گذارد.سومري ها كه در بخشي از عراق كنوني زندگي مي كردند،نخستين كساني بودند كه دريافتند غذاها در حفظ سلامتي انسان مؤثراند،درباره اين مطلب در بابل به طور گسترده اي پژوهش كرده و حاصل اين پژوهش ها را روي لوح هاي گلي ثبت نموده بودند .متأسفانه بيشتر اين لوح ها بر اثر مرور زمان از بين رفته يا كشف نشده است .كشفيات باستان شناساني كه در مصر كاوش كرده اند ،نشان مي دهد كه پزشكان مصري براي بهتر شدن حس بينايي در شب به بيماران خود، خوردن غذاهايي خاص را تجويز مي كردند .بنابراين ،علم تغذيه از قرن ها پيش متولد شده است؛ولي ،متأسفانه براي مدتي بسيار طولاني پيشرفت نكرد.در يونان و روم باستان و سپس اعراب پيشرفت هايي در علم پزشكي انجام گرفت؛ولي؛در زمينه پيشگيري از بيماري ها پژوهش و اقدامي صورت نگرفت.در عوض،آنها تلاش خود را براي درمان بيماري ها در زماني كه نشانه ها به طور كامل خودشان را نشان مي دادند ،متمركز مي كردند .درمانگران گياهي اوليه كه در زمينه پيشگيري از بيماري ها كار مي كردند را جادوگرو ساحر مي خواندند و به كار آنان با بدگماني مي نگريستند .سپس ،در دوران قرون وسطي در اروپا اوضاع بدترشد،چرا كه كشيشان از هرگونه تحقيق و پژوهش در هرعلمي بيزار بودند و آن را نشانه كفر مي دانستند .بنابراين ،بسياري از مردم بر اثر بيماري هاي گوناگون جان خود را از دست دادند،در حالي كه اندكي تحقيق و مطالعه مي توانست جان آنها را نجات دهد.

آغاز تغييرات

تغييرات در قرن هجدهم و از دربار انگلستان آغاز شد .امپراتوري انگلستان بسيار گسترده بود و كشتي هاي بسياري زير فرمان دولت انگليس دريانوردي مي كردند .ولي ،ملوانان كشتي هاي انگليسي به بيماري مرموزي دچار مي شدند كه طي آن سرشان گيج مي رفت،به خستگي مزمن و مفرط دچار مي شدند ،دندان هاي شان مي ريخت و لثه هاي شان ورم مي كرد و نقاط مختلف بدن شان خونريزي مي كرد .اين بيماري بيشتر از آن مقداري كه سربازان در جنگ ها كشته شده بودند از ملوانان قرباني مي گرفت و«اسكوربوت»مشكل همه ملوانان كشتي هاي نيروي انگليس و بقيه كشورها بود و دولت انگليس مصمم بود كه اين مشكل را حل كند.
چند سال پيش از سال 1750،يك پزشك و جراح نيروي دريايي به نام «جميز ليند»كه در پي يافتن راه چاره اي براي درمان اين علايم ناشناخته بود،دريافت كه ماده اي ناشناخته در مركبات هست كه اگر ملوانان مركبات بخورند ،علايم شان را برطرف مي كند.امروزه ،ما اين عامل را ويتامين Cمي ناميم .خوردن مركبات باعث مي شد كه ملوانان به اين بيماري دچار نشوند و آنهايي كه به اسكوربوت مبتلا مي شدند ،با خوردن مركبات و رسيدن ويتامين C به بدن شان علايم ناپديد مي شد.
دكتر ليند در سال 1753نتايج تحقيقات خود را در قالب مقاله اي به نام«درمان اسكوربوت »منتشر كرد؛ولي،ژنرال هاي ارتش انگليس به او بي مهري كردند و از خود توجهي نشان ندادند و تا سال 1800 كشف دكتر ليند بدون استفاده باقي ماندو در اين سال ها حدود 100 هزار ملوان انگليسي به خاطر اسكوربوت جان خود را از دست دادند.
وقتي سرانجام به كشف اين پزشك نيروي دريايي توجه كردند ،بيماري به سرعت فروكش كرد و جان ملوانان بسياري از مرگ نجات يافت.كاركنان كشتي هاي انگليسي از آب ليمو ترش نوشيدند .تا ويتامين Cبه بدن شان رسيد،نشانه هاي اسكوربوت هم ناپديد شد و ملوانان بسياري نيز به اين بيماري مبتلا نشدند.

مبارزه با بري بري

به اين ترتيب ،ديدگاه ها نسبت به علم تغذيه تغيير كرد؛ولي ،هنوز راه درازي مانده بود تا اين علم جايگاهش را پيدا كند.
در دهه 1880يك دانشمند هلندي به نام «كريستيان ايجمان »مطالعاتي روي حيوانات انجام داد.او ابتدا رژيم غذايي آنها را طوري تغيير مي داد كه علايم كمبود ويتامين را پيدا كنند و سپس ،به جاي تغيير مقدار غذاي آنان،محتواي غذاي شان را تغيير مي داد و به اين ترتيب در مي يافت كه نبود چه غذاهايي در رژيم غذايي بروز چه علايمي را در پي دارد.و درمان آن،مصرف چه نوع غذاهايي است.در سال 1906،«فردريك هاپكينز»كه بعدها نشان شواليه دريافت كرد،به اهميت بعضي «عوارض خاص»در غذاها در رشد انسان پي برد و دريافت كه اين عوامل به طور طبيعي در بدن توليد نمي شود و بايد آنها را از منابع خارجي و غذاهايي كه مي خوريم ،تأمين كرد.هر دوي اين دانشمندان در سال1929،جايزه نوبل پزشكي را از آن خود كردند .ولي،در آن زمان لازم بود پزشكان اثرات تغييرات رژيم غذايي را در افراد گوناگون مشاهده كنند تا بتوانند اثرات آن را به روشني درك نمايند.

بري بري

در اواخر دهه 1800و اوايل 1900 بيماري ديگري در مناطق گرمسيري شيوع داشت كه به آن «بري بري»مي گفتند .«بري»در زبان اهالي سريلانكا به معني «ضعف »است و چون اين بيماري باعث ضعف شديد در بيمار مي شد،مجموعه اين علايم را به اين نام مي خواندند .اين بيماري كه بر اثر كمبود ويتامين Bبه وجود مي آيد،در مناطق جنوبي آسيا شيوع داشت وهيچ كس در آن زمان فكر نمي كرد كه بري بري با اصلاح رژيم غذايي درمان شود .بيش از يك قرن طول كشيد تا يك پزشك انگليسي به نام «ويليام فلچر»پژوهش هايش را در شهر كوالالامپور ،پايتخت يكي از مستعمره هاي انگلستان به نام مالزي ،آغاز كرد.
دانشمندان نشان دادند كه هر فردي با توجه به سن،جنس ،سلامت عمومي و وضعيت زندگي به دزهايي متفاوت از ويتامين ها نياز دارد و هيچ دز تعريف شده و يكساني براي افراد وجود ندارد .در ضمن ،مشخص شده كه استفاده از دزهاي بسيار بالاي ويتامين ها مي تواند مسموميت دهد و باعث بروز بيماري شود.استفاده نابه جا و به مقدار نامناسب از ويتامين ها هم مي تواند مثل كمبود آنها باعث بيماري شود.
در سال 1905 ،فلچر روي بيماران يك آسايشگاه رواني پژوهش كرد.به يك گروه از آنها برنج با سبوس داد.او مشاهده كرد كه پس از مدتي برنج بدون سبوس خورده بودند،علايم بري بري ظاهر شد و آن گروهي كه برنج با سبوس خورده بودند ،علامتي از خود نشان ندادند و تنها در 2 درصد از آنان علايم بري بري ظاهر شد.

بالاخره ويتامين ها متولد شدند!

هفت سال بعد، پزشكي به نام «كازيميرفانك»كه اهل لهستان بود؛ولي در انستيتو تحقيقاتي ليستر در انگليس كار مي كرد ،نتايج پژوهش دكتر فلچر را خواند و تحقيقات او را به طور گسترده تري دنبال كرد.او برنج سبوس دار را به دقت آزمايش كرد و به وجود اجزايي درآن كه در پيشگيري از بري بري موثر بودند ،پي برد و آنها را «ويتامين »(Vitamines)ناميد.اين لغت از كلمه لاتين Vitalisگرفته شده كه به معني «چيزي كه ارزش حياتي دارد»است.آمين ها نيز تركيباتي هستند كه درآمونياك يافت مي شوند .دكتر فانك در ابتدا اين طور گفت كه افزودني هاي رژيمي به آمونياك مربوط هستند ؛ ولي،چند سال بعد ثابت شد كه اين تئوري نادرست است و كمي بعد حرف eاز انتهاي لغت ويتامين ها برداشته شد و به شكل Vitaminsدر آمد.

ادامه پژوهش ها

در سال 1913،دو دانشمند به نام هاي «لافايت مندل»و «توماس اسبورن»از دانشگاه يل در امريكا دريافتند كه وجود عنصري در كره به رشد موش هاي آزمايشگاهي كمك مي كند .اين ماده ويتامين Aاست كه درچربي حل مي شود .اين دو دانشمند اين ويتامين را ويتامين (A)ناميدند؛چون اولين ويتاميني بود كه كشف مي شد.ويتامين ها را با حروف انگليسي مشخص كردند چرا كه تا دهه 1930از تركيبات اصلي آنها بي خبر بودند.
تا اين زمان هم هنوز بسياري از دانشمندان به اهميت ويتامين ها پي نبرده بودند . منابع حاوي آنها را نمي شناختند .آنها هنوز فكر مي كردند بيماري هايي چون اسكوربوت و پلاگرا(يك نوع بيماري پوستي )كه حاصل كمبود طولاني مدت ويتامين ها هستند ،نشانه آغاز كمبود ويتامين ها مي باشند ،نه كمبود طولاني مدت آنها .كشف هاي ديگر به درك تأثير مهم ويتامين ها و شناخت منابع آنها بسيار كمك كرد.

شير عليه نرمي استخوان

در سال 1922،آن چه امروز ويتامين Dمي ناميم به وسيله «ادوارد ملان بي»كشف شد و غني كردن شير با اين ويتامين در امريكا تأثير مهمي در مبارزه و پيشگيري از نرمي استخوان در كودكان داشت .نرمي استخوان بيماري مربوط به استخوان هاست كه در كودكان ديده مي شود و بيشتر پاها را درگير مي كند.

ويتامين E 

در همان سال در دانشگاه كاليفرنيا دو دانشمند به نام هاي «كاترين بي شاپ»و «هربرت ايوانز »دريافتند موش هايي كه با شير كامل تغذيه شده اند وضع سلامتي بسيار خوبي دارند؛ولي ،نمي توانند توليد مثل كنند.اين دو پژوهشگر متوجه شدند كه آن چه در اين ميان جايش خالي است ،ويتامين Eاست كه محلول در چربي هاست .آنها در ابتدا ويتامين Eرا درگندم و سبزيجات با برگ هاي سبز يافتند.

اولين ويتامين سنتز شده

ويتامين Cكه در نبرد با اسكوربوت برنده شد،اولين ويتاميني بود كه از راه سنتز به دست آمد و به طور مصنوعي توليد شد .دكتر«آلبرت سان گيورجي»دريافت كه ويتامين Cدر غده آدرنال ذخيره مي شود و به خاطر اين كشف جايزه نوبل را دريافت كرد.«سي كينگ»و «دبليو .اي .واف»كساني بودند كه ويتامين Cرا در ليموترش پيدا كردند و «هربرت چيك»از انستيتوي ليستر انگليس اين ويتامين را در ميوه هاو سبزي ها كشف كرد.

ويتامين K

ويتامينK و اثر بند آورنده خونريزي آن را «دان هنريك دام»در دهه 1920 كشف كرد و جايزه نوبل را در 1943 در رشته پزشكي و فيزيولوژيكي به خود اختصاص داد.در همان سال اين جايزه به طور مشترك به «ادوارد دويزي»آمريكايي تعلق گرفت كه توانسته بود روش عملكرد شيميايي ويتامين كشف شده به وسيله هنريك دام را كشف كند.

13ويتامين

در حال حاضر،و با كوشش دانشمندان گوناگون ،13 ويتامين كشف شده كه 9 مورد از آنها حل شدني در آب و 4 مورد از آنها حل شدني در چربي هستند .در ابتدا تعداد ويتامين هاي كشف شده بيش از اين مقدار بود؛ولي،ديده شد كه تعدادي از آنها تنها شبيه به ويتامين ها هستند.
در دهه 1930 دانشمندان دريافتند كه چطور ويتامين ها را سنتز كنند و از اين رو شركت هاي دارويي شروع به توليد حجم بزرگي از ويتامين ها كردند كه در حال حاضر به صورت قرص در بازار موجود است و مي تواند در داشتن يك بدن سالم به ما كمك كند.

كاربردهاي بيشتر ويتامين ها

ولي،اين پايان داستان ويتامين ها نبود.دانش درباره ويتامين هاو پژوهش ها در مورد آنها به دهه هاي چهل ،پنجاه و پس از آن كشيده شد .اينكه ويتامين ها در چه قسمت هايي از بدن ما ذخيره مي شوند و چه وقت و چطور به وسيله متابوليسم بدن استفاده مي گردد،از جمله مواردي است كه دانشمندان روي آن كار مي كردند .اينكه ويتامين ها چطور در جريان خون به كار مي افتند و چه اثري بر غدد ،ماهيچه ها ،استخوان ها،پوست و سلول هاي بدن دارند،از جمله يافته هاي ديگر پژوهشگران است.
ثابت شده كه ويتامين ها در كندي روند پير شدن و در عملكرد ژن هاي بدن مؤثراند و هنگامي كه در كنار مواد معدني ديگر مصرف شوند ،اثراتي گوناگوني را از خود نشان مي دهند.

ويتامين ها در درمان بيماري هاي قلبي

يك پزشك كانادايي به نام دكتر«ايوان.وي شوت»و همكارانش دزهاي بالايي از ويتامين Eرا براي بيماران شان كه از ناراحتي هاي مختلف قلبي رنج مي بردند،تجويز كرد و نشان داد ويتامين ها را مي توان براي درمان بيماري هايي غير از آنهايي كه بر اثر كمبود ويتامين پيش مي آيند،نيز به كار برد.
دانشمندان نشان دادند كه هر فردي با توجه به سن،جنس،سلامت عمومي ووضعيت زندگي به دزهايي متفاوت از ويتامين ها نياز دارد و هيچ دز تعريف شده و يكساني براي افراد وجود ندارد در ضمن،مشخص شد كه مصرف الكل و دخانيات از اثرات مثبت ويتامين ها مي كاهد.
علاوه بر آن،مشخص شده كه استفاده از دزهاي بسيار بالاي ويتامين ها مي تواند مسموميت دهد و باعث بروز بيماري شود استفاده نا به جا و به مقدار نامناسب از ويتامين ها هم مي تواند مثل كمبود آنها باعث بيماري شود.
امروز،دانشمندان مي كوشند هرچه بيشتر درباره ويتامين ها بدانند و حقايق تازه اي درباره آنها كشف كنند تا آنها را در درمان بيماري ها و مبارزه با سرطان و اثر دهي بيشتر داروها در بدن به كار برند .بنابراين ،داستان ويتامين ها پاياني ندارد و زندگي ما پا به پاي اثر ويتامين ها اين دوستان خوب بدن،به پيش مي رود.

منبع: نشريه دنياي تغذيه،شماره 87

نظرات شما عزیزان:

مصطفی

ساعت15:21---8 اسفند 1391

عالی بود ولی باید مختصر تر باشد

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: